Zmiana języka
Polski Język polski English Język english
Wielkość

Mapa Parku

 Bilety
Idź do

Dlaczego kampinoska?

Puszcza Kampinoska swoją nazwę wzięła od miejscowości Kampinos. Etymologia nazwy nie jest do końca wyjaśniona. Z 1377 r. pochodzi pierwsza wzmianka o miejscowości Białe Miasto, która była pierwotną nazwą Kampinosu. W 1489 r. pojawia się określenie Kapinos (Cappinos). Do dzisiaj nie wiadomo jednak skąd sama nazwa pochodzi. Dość prawdopodobne wydaje się, że od łacińskich słów campus noster (nasze pola). Słowa te pojawiły się w średniowiecznych dokumentach. Przez długi czas pochodzenie nazwy wywodzono od wypowiedzianych przez polującego w okolicach Puszczy Kampinoskiej króla Jana III Sobieskiego słów ubi campi nos fuimus (tam byliśmy, gdzie pola). Jeszcze inna hipoteza wywodzi ją od stanowiącej typowy element krajobrazu puszczy kępy wśród bagien, nazywanej przez miejscową ludność kampa. Nazwy Puszcza Kampinoska użyto po raz pierwszy na początku XVIII w., ale do powszechnego użytku weszła dopiero w połowie ubiegłego stulecia.
W 1410 r. zachodnim skrajem puszczy Władysław Jagiełło podążał pod Grunwald. 30 czerwca na wysokości Czerwińska przeprawił się wraz z rycerstwem małopolskim przez Wisłę po tzw. moście łyżwowym, czyli zbudowanym na łodziach. Podczas insurekcji kościuszkowskiej w 1794 r. północnym obrzeżem puszczy podążały z Warszawy przez Kazuń i Wilków do Wielkopolski wojska gen. Henryka Dąbrowskiego. W październiku w rejonie Brochowa i Kamionu doszło do walk z Prusakami. Puszcza dała schronienie powstańcom 1863 r. Tutaj warszawska młodzież chroniła się przed branką do carskiego wojska. Dworek w Kampinosie był siedzibą sztabu Zygmunta Padlewskiego. Tu organizowano powstańcze oddziały, stąd szły dyrektywy na województwo. Powstańczy oddział „Dzieci Warszawy” 14 IV 1863 r. stoczył bitwę z wojskami carskim pod Budą Zaborowską.

Początki osadnictwa i eksploatacji Puszczy

Do XV w. tereny Puszczy Kampinoskiej były własnością książąt mazowieckich. W roku 1467 zostały włączone do Korony. W owym czasie dobra te, wraz z wchodzącą w ich skład puszczą, oddawane były w zastaw pieniężny. W 1590 r. na terenie Korony został przeprowadzony podział dóbr królewskich na tzw. stołowe (królewskie), z których dochody wpływały do skarbu nadwornego, i na królewszczyzny, czyli majętności skarbu publicznego. Puszczę wraz z dobrami kampinoskimi włączono do królewszczyzn.
Od tej pory tereny te były oddawane w dzierżawę, a kontrolę nad nimi sprawował Sejm. O dzierżawę dóbr puszczańskich ubiegali się znaczący obywatele Rzeczpospolitej. Spowodowane to było bogactwem surowca drzewnego oraz możliwością łatwego spławiania go Wisłą. Rosły tu jedyne na Mazowszu sosny, zwane masztowymi. Były tak wysokie i proste, że przyjeżdżali po nie kupcy, cieśle i szkutnicy aż z Gdańska.

Na obrzeżach Puszczy zaczęły powstawać pierwsze osady. Z roku 1420 pochodzą pierwsze dokumenty w których wymieniony jest Vylkow (Wilków), a z 1489 Vyeczcza (Wiejca). W roku 1489 Kazimierz Jagiellończyk dał Hieronimowi i Piotrowi z Nowego Miasta za sumę 4800 florenów następujące osady puszczańskie: Vylkow, Vyeczcza, Gluszk (Głusk), Rybythwa (Rybitwa), Volya (Wola) oraz - po raz pierwszy wymieniony pod tą nazwą - Campinos (Kampinos), wcześniej znany jako Byalemyasto.

Wraz ze wzrostem zapotrzebowania na drewno zaczęto eksploatować wnętrze puszczy. W latach trzydziestych XVIII w. powstało tu nowe osadnictwo, zwane budniczym. Nazwa ta pochodzi od stawianych prowizorycznie bud, w których na czas karczowania lasu zamieszkiwali okresowo osadnicy. Tereny zamieszkiwane przez budników stały się zaczątkiem późniejszych wsi i rolnictwa w miejscu wykarczowanych lasów.

Osadnictwo "olęderskie"

Niezwykle ciekawa jest historia nadwiślańskiego osadnictwa holenderskiego na terenie Puszczy Kampinoskiej. Od wieków powszechnie znana była umiejętność obcowania tego ludu z żywiołem wodnym i zdolność jego ujarzmiania oraz czerpania z tego korzyści. Olendrów, bo tak ich nazywała miejscowa ludność, osiedlano na tak zwanym "prawie holenderskim". Stanowiło ono, że osadnicy ci byli ludźmi wolnymi. Istnieją po dziś dzień ślady usprawnień, które wprowadzili "Olendrzy" i które stały się trwałym elementem kampinoskiego krajobrazu nadwiślańskiego.

Są to:

  • wyniosłości terenu (naturalne lub usypiska), na których budowano domy, chroniąc je w ten sposób przed zatopieniem wodami powodziowymi,
  • miedze wysadzane wierzbami i topolami: drzewa wyznaczały niczym boje granice gospodarstwa osadnika podczas powodzi, a wiosną, kiedy kra ruszała, funkcjonowały jak izbice mostu
  • wiklinowe płotki stawiane dawniej pomiędzy drzewami w celu hamowania pędu wód powodziowych i zatrzymania żyznych rzecznych namułów podczas opadania wody.